# 60

marzec 2015

ISSN 2353-8880

Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych a ustawa
o pośrednictwie ubezpieczeniowym

Przyjęcie ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych było kolejny etapem realizacji zapowiedzi Prezesa Rady Ministrów z 2011 r. zmniejszenia liczby zawodów regulowanych w Polsce. Wyżej wymieniona ustawa przewiduje deregulację lub całkowitą dereglamentację 9 zawodów rynku finansowego oraz 82 zawodów technicznych pozostających w gestii Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. Regulacja dostępu do zawodów była postrzegana jako jedno ze zjawisk istotnie ograniczających zatrudnienie. Ograniczenie skali regulacji dostępu do wykonywania zawodów stało się jednym z priorytetów pakietów antykryzysowych implementowanych w krajach Unii Europejskiej.

Pojęcie „zawód regulowany” definiowane jest w prawie unijnym jako działalność zawodowa lub zespół takich działalności, których podjęcie, wykonywanie lub jeden ze sposobów wykonywania wymaga bezpośrednio lub pośrednio posiadania specjalnych kwalifikacji zawodowych ujętych w przepisach prawa. O regulacji dostępu do określonego zawodu możemy mówić w sytuacji, kiedy państwo tworzy ograniczenia, a także koszty dla osób chcących wykonywać ten zawód.

W zależności od argumentacji leżącej u podstaw tworzenia przez ustawodawcę określonych barier dostępu do danego zawodu możemy mówić o dwóch sposobach znoszenia tych barier, z zachowaniem aspektów istotnych dla poszczególnych profesji:

• deregulacja – redukcja ograniczeń stawianych przez ustawodawcę osobom chcącym wykonywać dany zawód, przy zgodzie co do pozostawienia go w katalogu zawodów regulowanych; strategia ta dotyczy w szczególności zawodów zaufania publicznego, do której to kategorii należą zawody agenta ubezpieczeniowego i brokera ubezpieczeniowego oraz reasekuracyjnego;
• dereglamentacja – wyłączenie danego zawodu z katalogu zawodów regulowanych.

Zmiany, jakie wprowadziła ustawa o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych w ustawie o pośrednictwie ubezpieczeniowym, odnoszące się bezpośrednio do zasad wykonywania zawodu agenta ubezpieczeniowego i brokera ubezpieczeniowego/reasekuracyjnego, dotyczyły w przypadku agenta ubezpieczeniowego art. 9 ustawy, a w przypadku w przypadku brokera ubezpieczeniowego lub reasekuracyjnego art. 28 ustawy. Zmiany te zostały poniżej omówione.

Zmiana art. 9 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym

Poprzednie brzmienie artykułu:

„Art. 9. 1. Czynności agencyjne mogą być wykonywane wyłącznie przez osobę fizyczną, która spełnia łącznie następujące warunki:
1)         posiada pełną zdolność do czynności prawnych;
2)         nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo:
a)        przeciwko życiu i zdrowiu,
b)        przeciwko wymiarowi sprawiedliwości,
c)        przeciwko ochronie informacji,
d)        przeciwko wiarygodności dokumentów,
e)        przeciwko mieniu,
f)         przeciwko obrotowi gospodarczemu,
g)        przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,
h)        skarbowe;
3)         daje rękojmię należytego wykonywania czynności agencyjnych;
4)         posiada co najmniej średnie wykształcenie;
5)         odbyła szkolenie prowadzone przez zakład ubezpieczeń zakończone zdanym egzaminem.
1a Warunki, o których mowa w ust. 1, powinni spełniać również:
1)         agenci ubezpieczeniowi będący osobami fizycznymi;
2)         w przypadku agentów ubezpieczeniowych będących spółkami nieposiadającymi osobowości prawnej:
a)        wspólnicy tych spółek, o ile są osobami fizycznymi,
b)        w przypadku gdy wspólnikami tych spółek są osoby prawne – co najmniej połowa ich członków zarządu;
3)         w przypadku agentów ubezpieczeniowych będących osobami prawnymi – co najmniej połowa ich członków zarządu.
2. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych określi, w drodze rozporządzenia:
1)         minimalny zakres szkolenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, zakres obowiązujących tematów egzaminu i tryb jego przeprowadzania, z uwzględnieniem szczególnych zasad w zakresie spełniania warunku, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, przez osoby wykonujące czynności agencyjne w bankach, spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych i innych podmiotach, jedynie w odniesieniu do umów ubezpieczenia zawieranych przez te podmioty lub za ich pośrednictwem,
2)         rodzaje podmiotów, do których stosuje się szczególne zasady, o których mowa w pkt 1
– z uwzględnieniem w szczególności konieczności zapewnienia odpowiedniego poziomu kwalifikacji osób wykonujących czynności agencyjne”.

Brzmienie po zmianach:
„Art. 9. 1. Czynności agencyjne mogą być wykonywane wyłącznie przez osobę fizyczną, która spełnia łącznie następujące warunki:
1)         posiada pełną zdolność do czynności prawnych;
2)         nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo:
a)        przeciwko życiu i zdrowiu,
b)        przeciwko wymiarowi sprawiedliwości,
c)        przeciwko ochronie informacji,
d)        przeciwko wiarygodności dokumentów,
e)        przeciwko mieniu,
f)         przeciwko obrotowi gospodarczemu,
g)        przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,
h)        skarbowe;
3)         daje rękojmię należytego wykonywania czynności agencyjnych;
4)         posiada co najmniej średnie wykształcenie;
5)         zdała egzamin przeprowadzony przez zakład ubezpieczeń.
1a. Warunki, o których mowa w ust. 1, powinni spełniać również:
1)         agenci ubezpieczeniowi będący osobami fizycznymi;
2)         w przypadku agentów ubezpieczeniowych będących spółkami nieposiadającymi osobowości prawnej:
a)        wspólnicy tych spółek, o ile są osobami fizycznymi,
b)        w przypadku gdy wspólnikami tych spółek są osoby prawne – co najmniej połowa ich członków zarządu;
3)         w przypadku agentów ubezpieczeniowych będących osobami prawnymi – co najmniej połowa ich członków zarządu.
1b. Do osób mających wykonywać czynności agencyjne w bankach, spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych lub u innych podmiotów jedynie w odniesieniu do umów ubezpieczenia zawieranych przez te podmioty lub za ich pośrednictwem oraz do osób, o których mowa w ust. 1a, stosuje się szczególne zasady w zakresie spełniania przez te osoby warunku, o którym mowa w ust. 1 pkt 5. Zastosowanie szczególnych zasad może polegać na ograniczeniu zakresu obowiązujących tematów egzaminu.
2. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych określi, w drodze rozporządzenia:
1)         zakres obowiązujących tematów egzaminu, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, i tryb jego przeprowadzania,
2)         rodzaje innych niż banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe podmiotów, w których do osób mających wykonywać czynności agencyjne stosuje się szczególne zasady, o których mowa w ust. 1b,
3)         szczególne zasady, o których mowa w ust. 1b
–          z uwzględnieniem konieczności zapewnienia odpowiedniego poziomu kwalifikacji osób wykonujących czynności agencyjne”.

Jak wynika z powyższego porównania, osoba chcąca wykonywać czynności agencyjne – oprócz spełnienia ustawowych wymagań – nie musi przejść szkolenia przeprowadzanego przez zakład ubezpieczeń, a jedynie zdać egzamin przeprowadzany przez zakład ubezpieczeń w zakresie określonym przez rozporządzenie Ministra Finansów. Ustawa uregulowała również zasady dotyczące egzaminu dla osób wykonujących czynności agencyjne w bankach, spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych lub w innych podmiotach w odniesieniu do umów ubezpieczenia zawieranych przez te podmioty lub za ich pośrednictwem.

Zmiana art. 28 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym

Poprzednie brzmienie artykułu:
„Art. 28. 1. Zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie ubezpieczeń albo w zakresie reasekuracji, zwane dalej »zezwoleniem«, wydaje organ nadzoru w drodze decyzji.
1a. Organ nadzoru odmawia wydania zezwolenia w drodze decyzji.
2. Ten sam podmiot może posiadać zezwolenie zarówno na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie ubezpieczeń, jak i na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie reasekuracji.
3. Zezwolenie wydaje się na wniosek:
1)         osoby fizycznej, która:
a)        ma pełną zdolność do czynności prawnych,
b)        nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo:
–   przeciwko życiu i zdrowiu,
–   przeciwko wymiarowi sprawiedliwości,
–   przeciwko ochronie informacji,
–   przeciwko wiarygodności dokumentów,
–   przeciwko mieniu,
–   przeciwko obrotowi gospodarczemu,
–   przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,
–   skarbowe,
c)        daje rękojmię należytego wykonywania działalności brokerskiej,
d)        posiada co najmniej średnie wykształcenie,
e)        zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych odpowiednio do zakresu działalności,
f)         posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe w zakresie ubezpieczeń zdobyte w okresie 5 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o uzyskanie zezwolenia na wykonywanie działalności brokerskiej,
g)        zawarła umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania działalności brokerskiej;
2)         osoby prawnej:
a)        której wszyscy członkowie zarządu spełniają warunki, o których mowa w pkt 1 lit. a–d, przy czym co najmniej połowa z nich dodatkowo spełnia warunki określone w pkt 1 lit. e i f,
b)        spełnia warunek określony w pkt 1 lit. g.
3a. Brokerem ubezpieczeniowym nie może być przedsiębiorca prawomocnie pozbawiony prawa prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z art. 373 lub art. 374 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, w czasie trwania orzeczonego zakazu.
4. Wniosek, o którym mowa w ust. 3, zawiera:
1)         firmę przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres;
2)         numer w rejestrze przedsiębiorców albo w ewidencji działalności gospodarczej;
3)         określenie zakresu działalności brokerskiej, na którą ma być udzielone zezwolenie;
4)         w przypadku osoby prawnej – także wskazanie imion i nazwisk członków zarządu.
5. Do wniosku, o którym mowa w ust. 3, dołącza się dokumenty potwierdzające spełnienie warunków niezbędnych do uzyskania zezwolenia.
6. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych określa, w drodze rozporządzenia, wykaz dokumentów, które dołącza się do wniosku, o którym mowa w ust. 3, z uwzględnieniem w szczególności konieczności przedstawienia pełnej informacji o podmiotach ubiegających się o wydanie zezwolenia.

Brzmienie po zmianach:

„Art. 28. 1. Zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie ubezpieczeń albo w zakresie reasekuracji, zwane dalej »zezwoleniem«, wydaje organ nadzoru w drodze decyzji.
1a. Organ nadzoru odmawia wydania zezwolenia w drodze decyzji.
2. Ten sam podmiot może posiadać zezwolenie zarówno na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie ubezpieczeń, jak i na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie reasekuracji.
3. Zezwolenie wydaje się na wniosek:
1)         osoby fizycznej, która:
a)        ma pełną zdolność do czynności prawnych,
b)        nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo:
–   przeciwko życiu i zdrowiu,
–   przeciwko wymiarowi sprawiedliwości,
–   przeciwko ochronie informacji,
–   przeciwko wiarygodności dokumentów,
–   przeciwko mieniu,
–   przeciwko obrotowi gospodarczemu,
–   przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,
–   skarbowe,
c)        daje rękojmię należytego wykonywania działalności brokerskiej,
d)        posiada co najmniej średnie wykształcenie,
e)        zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych odpowiednio do zakresu działalności albo uzyskała zwolnienie z egzaminu,
f)         posiada co najmniej dwuletnie doświadczenie zawodowe w zakresie ubezpieczeń zdobyte w okresie 8 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o uzyskanie zezwolenia na wykonywanie działalności brokerskiej,
g)        zawarła umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania działalności brokerskiej;
2)         osoby prawnej:
a)        której wszyscy członkowie zarządu spełniają warunki, o których mowa w pkt 1 lit. a–d, przy czym co najmniej połowa z nich dodatkowo spełnia warunki określone w pkt 1 lit. e i f albo w ust. 5a lub 5b,
b)        spełnia warunek określony w pkt 1 lit. g.
3a. Brokerem ubezpieczeniowym nie może być przedsiębiorca prawomocnie pozbawiony prawa prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z art. 373 lub art. 374 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, w czasie trwania orzeczonego zakazu.
4. Wniosek, o którym mowa w ust. 3, zawiera:
1)         firmę przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres;
2)         numer w rejestrze przedsiębiorców albo numer identyfikacji podatkowej (NIP);
3)         określenie zakresu działalności brokerskiej, na którą ma być udzielone zezwolenie;
4)         w przypadku osoby prawnej – także wskazanie imion i nazwisk członków zarządu.
5. Do wniosku, o którym mowa w ust. 3, dołącza się dokumenty potwierdzające spełnienie warunków niezbędnych do uzyskania zezwolenia.
5a. Warunku zdania egzaminu przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych oraz warunku, o którym mowa w ust. 3 pkt 1 lit. f, nie stosuje się do osób fizycznych ubiegających się o zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie ubezpieczeń, członków zarządu osoby prawnej, która ubiega się o takie zezwolenie, oraz osób fizycznych, przez które broker ubezpieczeniowy będzie wykonywać czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń, jeżeli osoby takie:
1)         co najmniej przez 5 lat wykonywały czynności bezpośrednio związane z czynnościami brokerskimi w zakresie ubezpieczeń w okresie 10 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku;
2)         posiadają pozytywną opinię brokera ubezpieczeniowego, pod kierunkiem którego wykonywały czynności, o których mowa w pkt 1.
5b. Warunku zdania egzaminu przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych oraz warunku, o którym mowa w ust. 3 pkt 1 lit. f, nie stosuje się do osób fizycznych ubiegających się o zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie reasekuracji, członków zarządu osoby prawnej, która ubiega się o takie zezwolenie, oraz osób fizycznych, przez które broker reasekuracyjny będzie wykonywać czynności brokerskie w zakresie reasekuracji, jeżeli osoby takie:
1)         co najmniej przez 5 lat wykonywały czynności bezpośrednio związane z czynnościami brokerskimi w zakresie reasekuracji w okresie 10 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku;
2)         posiadają pozytywną opinię brokera reasekuracyjnego, pod kierunkiem którego wykonywały czynności, o których mowa w pkt 1.
5c. Komisja Egzaminacyjna dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych, na wniosek jednostek organizacyjnych uczelni uprawnionych do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych lub doktora nauk prawnych, stwierdza uznanie studiów wyższych ukończonych w Rzeczypospolitej Polskiej lub zagranicznych studiów wyższych uznawanych w Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędne, jeżeli zakresem kształcenia obejmują one zakres tematów egzaminu dla brokerów ubezpieczeniowych lub zakres tematów egzaminu dla brokerów reasekuracyjnych.
5d. Komisja Egzaminacyjna dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych, na wniosek osoby fizycznej, zwalnia ją z egzaminu, jeżeli osoba ta ukończyła uznane przez Komisję studia wyższe, o których mowa w ust. 5c, oraz zdała egzaminy na tych studiach przeprowadzone w formie pisemnej, a od ukończenia studiów nie upłynęło więcej niż 3 lata.
6. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych określa, w drodze rozporządzenia, wykaz dokumentów, które dołącza się do wniosku, o którym mowa w ust. 3, z uwzględnieniem w szczególności konieczności przedstawienia pełnej informacji o podmiotach ubiegających się o wydanie zezwolenia”.

Z powyższego porównania wynika, że ustawodawca w nowelizacji przepisów przewidział możliwość uzyskania zezwolenia na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie ubezpieczeń lub reasekuracji po uprzednim spełnieniu wcześniejszych warunków, bez konieczności zdania egzaminu (zwolnienie z egzaminu). Zwolnienie to uzależnione jest od stażu osoby wykonującej czynności bezpośrednio związane z czynnościami brokerskimi oraz od uzyskania pozytywniej opinii brokera, pod którego kierunkiem wykonywane były te czynności. Kolejna zmiana dotyczy doświadczenia zawodowego osoby fizycznej, która składa wniosek o wydanie zezwolenia na wykonywanie działalności brokerskiej. Skrócono termin wymaganego doświadczenia zawodowego do dwóch lat, wydłużając jednocześnie okres, w jakim można zdobyć to doświadczenie, do ośmiu lat.

Zmiany w tych dwóch artykułach ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym są najistotniejsze z punktu widzenia ułatwienia dostępu do zawodów agenta ubezpieczeniowego i brokera ubezpieczeniowego lub reasekuracyjnego. Zmiany te jednak nie mają charakteru rewolucji i nie polegają na całkowitym otwarciu dostępu do wykonywania tych zawodów. W dalszym ciągu bowiem osoby chcące wykonywać zawód agenta ubezpieczeniowego czy brokera muszą dysponować wiedzą z zakresu ubezpieczeń, weryfikowaną w przypadku agenta egzaminem przeprowadzonym przez zakład ubezpieczeń, a w przypadku brokera – zdobytym doświadczeniem zawodowym i opinią brokera, pod którego kierunkiem doświadczenie to zostało zdobyte.

Wydawca
Rzecznik Ubezpieczonych
Al. Jerozolimskie 87
02-001 Warszawa

Redakcja
Redaktor naczelna: Aleksandra Wiktorow
Rada redakcyjna: Krystyna Krawczyk, Aleksander Daszewski
Rada programowa: członkowie Rady Ubezpieczonych
Sekretarz redakcji: Urszula Borowiecka